Куса анализа на извештајот на ЕК за Северна Македонија 2022 година

Клучни теми на презентацијата на пакетот за проширување во Комисијата за надворешна политика од страна на комесарот Вархеји беа условениот кандидатски статус на Босна и Херцеговина, меѓувладините конференции за почеток на преговорите со Северна Македонија и Албанија, како и назадувањето во Србија во однос на заедничката надворешна политика, заедно со влијанието на руската инвазија во Украина.

За разлика од минатата година, Европската комисија оваа година можеше да го прикаже одржувањето на првата меѓувладина конференција со Албанија и првата политичка меѓувладина конференција со Северна Македонија како нејзин главен успех во политиката кон Западниот Балкан, дури и како „историски момент“ кој означува „нова фаза на политиката на проширување“

Токму ова е новата призма којашто му дава поинаков тон на овогодишниот Извештај за Македонија,  кој инаку ја задржува ланската структура, голем дел од содржината, а повторува и голем број хронични болки.

Анализата, пак, на оценките на Комисијата[1] води кон два заклучоци:

• Оценката за главно умерена подготвеност во повеќето кластери е иста како и минатата година. Остануваат големи разлики меѓу поглавјата и исти оценки за подготвеност на поглавјата, освен кај Поглавјето 31 Заедничка надворешна безбедносна политика, каде нивото на подготвеност е подигнато на „добро“, благодарејќи на целосната усогласеност со санкциите кон Русија.
• Оценките за напредокот се нешто подобри во споредба со минатата година, па наместо немање напредок или „ограничен“ напредок, Комисијата во повеќето поглавја забележува „одреден напредок“. Сепак, ова не води кон менување на оценките за подготвеноста, кои, со единствениот исклучок, се исти од 2019 година, а многу малку променети годините пред тоа.[2]

Оттаму, останува нашата минатогодишна констатација дека ова е резултат на долгорочната природа на пристапниот процес, континуираното менување на европското законодавство, но и на генералниот недостаток на политичка поддршка во ЕУ за процесот на проширување, наспроти на овогодишнатa сменета реторика. Одржувањето на ваквиот пристап не обезбедува импулс за реформи од аспект на држава кандидат.

[1] Оценката за подготвеноста ја одразува сегашната подготвеност во однос на целокупните права и обврски кои треба да се преземат со членството во ЕУ, додека оценката за напредокот е во однос на минатогодишниот извештај.

[2] Преглед на квантифицираните оценки за подготвеност и напредок е даден во прилог.

Документ подготвен од Институтот за европска политика (ЕПИ) и Институтот за демократија „Социетас Цивилис“ (ИДСЦС) кој се осврнува на тековниот дијалог со Бугарија и почетокот на пристапните преговори на Северна Македонија и ЕУ.

Овој текст има цел да ја информира јавноста и да го изостри нејзиниот фокус за сите „ситници“ и суптилности кои евентуалниот компромис со Бугарија мора да ги земе предвид.

Овој извештај во сенка ги обединува во единствена кохерентна целина сите наоди, заклучоци и препораки што произлегоа од следењето на областите содржани во Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права. Ова е шести ваков извештај што го објaвува Институтот за европска политика – Скопје (ЕПИ), земајќи ги предвид коментарите и мислењата на невладините организации. Претходните четири извештаи ги покриваа следните периоди: октомври 2014 година – јули 2015 година, , јули 2015 година – април 2016 година,  мај 2016 година – јануари 2018 година и јуни 2018 година – март 2019 година , април 2019 – март 2020 година.

Извештајот го опфаќа периодот од почетокот на април 2020 година, заклучно со крајот на септември 2021 година. Во извештајот се прикажани податоци што се релевантни и пред април 2019 година, доколку тие биле потребни за контекстуализација или за појаснување на новините од тековниот извештаен период, а кои се релевантни за извештајниот период. Периодот на опфат на извештајот соодветствува на извештајниот период на Европската комисија (ЕК) за Република Северна Македонија (РСМ, Северна Македонија). Овој извештај ја следи структурата на Поглавјето 23, согласно извештајот на ЕК. На крајот на секоја област во рамка ги издвоивме препораките и главните заклучоци.

Во текот на извештајниот период државата се соочи со ветото од Бугарија, со што Бугарија не го прифати нацртот на преговарачката рамка со Северна Македонија и не се постигна компромис за отворање на првата меѓувладина конференција. Пандемијата предизвикана од КОВИД-19 придонесе за прогласување на вонредна состојба и одолжување на предвремените парламентарни избори, но и на тест ги стави институциите што во овој исклучително динамичен период требаа да се справат со кризата предизвикана од пандемијата и здравјето на граѓаните да се стави во преден план, а во исто време непречено да се одвиваат и другите реформи.

Овој извештај во сенка е изготвен во рамките на институционалниот грант на Институтот за европска политика финансиран во рамките на програмата на ЦИВИКА мобилитас.

Анализа на Извештајот на Европската комисија за Република Северна Македонија од 19 октомври 2021 година

Контекстот во кој се објави Пакетот за проширување оваа година, го обележуваат справувањето со кризата со Ковид-19, понагласените геополитички и геостратешки фактори, енергетската криза, но и миграциските прашања кои повторно се актуелизираат.

Во самата ЕУ е сѐ повидлив расцепот околу стандардите за владеење на правото, по низата постапки на Комисијата и одлуките на Судот на правдата на ЕУ (СПЕУ) против Полска, но и Унгарија, констатирани и во годишниот извештај на ЕУ за владеење на правото.1 Ваквите трендови во ЕУ имаат сериозно влијание врз поддршката за проширување дури и кај земјите кои се традиционално поддржувачи на оваа политика на Унијата.

Комисијата во Стратегијата за проширување оваа година повторно препорачува почеток на преговорите – усвојување на преговарачката рамка и одржување на првата меѓувладина конференција за Северна Македонија и Албанија до крајот на годината, тврдејќи дека одложувањето има негативно влијание врз кредибилитетот на ЕУ. Повторно се препорачува и визна либерализација за Косово. Предложено е и отворање два кластери со Србија. За другите држави не се предложени нови чекори во процесот. Комисијата прави обид за исчекор и оваа година, по стагнацијата во статусот на процесот минатата година, кога ниедна држава не направи никаков исчекор. Амбициозните изјави на претседателката на ЕК, Фон дер Лајен, во нејзината септемвриска посета на регионот пред објавувањето на Пакетот, беа насочени кон создавањето клима за тоа. Помалку амбициозни беа државите членки во Декларацијата од Брдо на Самитот ЕУ – Западен Балкан, во обидот да го одржат поттикот за процесот.

Овој Извештај доаѓа во период кога процесот на пристапување на Северна Македонија е „заробен“ од блокадата поставена од Бугарија, и целосно ги фрла во сенка условите и реформите кои произлегуваат од обврските од членството, односно усвојувањето на acquis на ЕУ. Во овие услови, ризикот од понатамошното слабеење на трансформативната моќ на ЕУ во пристапувањето е исклучително висок. Овој ризик е особено видлив во нашиот случај како држава која е две декади во процесот ССА, но е присутен во целиот регион.

Дополнително, под знак прашалник се поставува и претходно широко распространетото мислење дека Европската Унија дејствува како актер кој придонесува за демократизацијата во државите кандидатки.

Куса анализа на извештајот на ЕК за Северна Македонија 2022 година

Клучни теми на презентацијата на пакетот за проширување во Комисијата за надворешна политика од страна на комесарот Вархеји беа условениот кандидатски статус на Босна и Херцеговина, меѓувладините конференции за почеток на преговорите со Северна Македонија и Албанија, како и назадувањето во Србија во однос на заедничката надворешна политика, заедно со влијанието на руската инвазија во Украина.

За разлика од минатата година, Европската комисија оваа година можеше да го прикаже одржувањето на првата меѓувладина конференција со Албанија и првата политичка меѓувладина конференција со Северна Македонија како нејзин главен успех во политиката кон Западниот Балкан, дури и како „историски момент“ кој означува „нова фаза на политиката на проширување“

Токму ова е новата призма којашто му дава поинаков тон на овогодишниот Извештај за Македонија,  кој инаку ја задржува ланската структура, голем дел од содржината, а повторува и голем број хронични болки.

Анализата, пак, на оценките на Комисијата[1] води кон два заклучоци:

• Оценката за главно умерена подготвеност во повеќето кластери е иста како и минатата година. Остануваат големи разлики меѓу поглавјата и исти оценки за подготвеност на поглавјата, освен кај Поглавјето 31 Заедничка надворешна безбедносна политика, каде нивото на подготвеност е подигнато на „добро“, благодарејќи на целосната усогласеност со санкциите кон Русија.
• Оценките за напредокот се нешто подобри во споредба со минатата година, па наместо немање напредок или „ограничен“ напредок, Комисијата во повеќето поглавја забележува „одреден напредок“. Сепак, ова не води кон менување на оценките за подготвеноста, кои, со единствениот исклучок, се исти од 2019 година, а многу малку променети годините пред тоа.[2]

Оттаму, останува нашата минатогодишна констатација дека ова е резултат на долгорочната природа на пристапниот процес, континуираното менување на европското законодавство, но и на генералниот недостаток на политичка поддршка во ЕУ за процесот на проширување, наспроти на овогодишнатa сменета реторика. Одржувањето на ваквиот пристап не обезбедува импулс за реформи од аспект на држава кандидат.

[1] Оценката за подготвеноста ја одразува сегашната подготвеност во однос на целокупните права и обврски кои треба да се преземат со членството во ЕУ, додека оценката за напредокот е во однос на минатогодишниот извештај.

[2] Преглед на квантифицираните оценки за подготвеност и напредок е даден во прилог.

Документ подготвен од Институтот за европска политика (ЕПИ) и Институтот за демократија „Социетас Цивилис“ (ИДСЦС) кој се осврнува на тековниот дијалог со Бугарија и почетокот на пристапните преговори на Северна Македонија и ЕУ.

Овој текст има цел да ја информира јавноста и да го изостри нејзиниот фокус за сите „ситници“ и суптилности кои евентуалниот компромис со Бугарија мора да ги земе предвид.

Овој извештај во сенка ги обединува во единствена кохерентна целина сите наоди, заклучоци и препораки што произлегоа од следењето на областите содржани во Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права. Ова е шести ваков извештај што го објaвува Институтот за европска политика – Скопје (ЕПИ), земајќи ги предвид коментарите и мислењата на невладините организации. Претходните четири извештаи ги покриваа следните периоди: октомври 2014 година – јули 2015 година, , јули 2015 година – април 2016 година,  мај 2016 година – јануари 2018 година и јуни 2018 година – март 2019 година , април 2019 – март 2020 година.

Извештајот го опфаќа периодот од почетокот на април 2020 година, заклучно со крајот на септември 2021 година. Во извештајот се прикажани податоци што се релевантни и пред април 2019 година, доколку тие биле потребни за контекстуализација или за појаснување на новините од тековниот извештаен период, а кои се релевантни за извештајниот период. Периодот на опфат на извештајот соодветствува на извештајниот период на Европската комисија (ЕК) за Република Северна Македонија (РСМ, Северна Македонија). Овој извештај ја следи структурата на Поглавјето 23, согласно извештајот на ЕК. На крајот на секоја област во рамка ги издвоивме препораките и главните заклучоци.

Во текот на извештајниот период државата се соочи со ветото од Бугарија, со што Бугарија не го прифати нацртот на преговарачката рамка со Северна Македонија и не се постигна компромис за отворање на првата меѓувладина конференција. Пандемијата предизвикана од КОВИД-19 придонесе за прогласување на вонредна состојба и одолжување на предвремените парламентарни избори, но и на тест ги стави институциите што во овој исклучително динамичен период требаа да се справат со кризата предизвикана од пандемијата и здравјето на граѓаните да се стави во преден план, а во исто време непречено да се одвиваат и другите реформи.

Овој извештај во сенка е изготвен во рамките на институционалниот грант на Институтот за европска политика финансиран во рамките на програмата на ЦИВИКА мобилитас.

Анализа на Извештајот на Европската комисија за Република Северна Македонија од 19 октомври 2021 година

Контекстот во кој се објави Пакетот за проширување оваа година, го обележуваат справувањето со кризата со Ковид-19, понагласените геополитички и геостратешки фактори, енергетската криза, но и миграциските прашања кои повторно се актуелизираат.

Во самата ЕУ е сѐ повидлив расцепот околу стандардите за владеење на правото, по низата постапки на Комисијата и одлуките на Судот на правдата на ЕУ (СПЕУ) против Полска, но и Унгарија, констатирани и во годишниот извештај на ЕУ за владеење на правото.1 Ваквите трендови во ЕУ имаат сериозно влијание врз поддршката за проширување дури и кај земјите кои се традиционално поддржувачи на оваа политика на Унијата.

Комисијата во Стратегијата за проширување оваа година повторно препорачува почеток на преговорите – усвојување на преговарачката рамка и одржување на првата меѓувладина конференција за Северна Македонија и Албанија до крајот на годината, тврдејќи дека одложувањето има негативно влијание врз кредибилитетот на ЕУ. Повторно се препорачува и визна либерализација за Косово. Предложено е и отворање два кластери со Србија. За другите држави не се предложени нови чекори во процесот. Комисијата прави обид за исчекор и оваа година, по стагнацијата во статусот на процесот минатата година, кога ниедна држава не направи никаков исчекор. Амбициозните изјави на претседателката на ЕК, Фон дер Лајен, во нејзината септемвриска посета на регионот пред објавувањето на Пакетот, беа насочени кон создавањето клима за тоа. Помалку амбициозни беа државите членки во Декларацијата од Брдо на Самитот ЕУ – Западен Балкан, во обидот да го одржат поттикот за процесот.

Овој Извештај доаѓа во период кога процесот на пристапување на Северна Македонија е „заробен“ од блокадата поставена од Бугарија, и целосно ги фрла во сенка условите и реформите кои произлегуваат од обврските од членството, односно усвојувањето на acquis на ЕУ. Во овие услови, ризикот од понатамошното слабеење на трансформативната моќ на ЕУ во пристапувањето е исклучително висок. Овој ризик е особено видлив во нашиот случај како држава која е две декади во процесот ССА, но е присутен во целиот регион.

Дополнително, под знак прашалник се поставува и претходно широко распространетото мислење дека Европската Унија дејствува како актер кој придонесува за демократизацијата во државите кандидатки.