Овој извештај во сенка е направен во рамките на проектот „Мрежа 23 – Вмрежување за влијание (NETWIT 23)“ што го имплементираат Институтот за европска политика – Скопје и Хелсиншкиот комитет за човекови права, што е финансирaн од Балканскиот фонд за демократија и Амбасадата на кралството Норвешка во Белград.

Овој извештај ги обединува во единствена кохерентна целина сите наоди, заклучоци и препораки што произлегоа од следењето на областите структурирани во Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права. Всушност, ова е четврти извештај во сенка што го објaвува „Мрежа 23“. Претходните три се однесуваа на периодот октомври 2014 – јули 2015,1 јули 2015 година – април 2016 година и мај 2016 година – јануари 2018 година.

Извештајот го опфаќа периодот од почетокот на јуни 2018 година, заклучно со крајот на март 2019 година. Во извештајот се прикажани податоци што се релевантни и пред јуни 2018 година. Периодот на опсег на извештајот е продолжен за да соодветствува на новиот извештај на Европската комисија за Република Северна Македонија, што ќе биде објавен кон крајот на мај 2019 година. Овој извештај ја следи структурата на Поглавјето 23, согласно извештајот на Европската комисија.

Во Министерството за правда постои инклузивен процес на консултации во однос на Законот за судовите, преку формирање на работна група, објавување предлог – нацрт-законот за изменување и дополнување на Законот за судовите на ЕНЕР, сè до организирање на јавни дебати во однос на предложените законски измени.

Предложените измени на Законот објавени на ЕНЕР на деветти ноември 2018 година се во насока на исполнување на препораките дадени во меѓународните извештаи и мислењата на судиите. Дополнително, предлог – измените на Законот за судовите кои од крајот на декември 2018 година се во собраниска процедура, ги имплементираат мислењата на Венецијанската комисија. Овие предлог - измени на Законот за судовите имаат верификација од страна на Венецијанската комисија. Потребно е
доследно следење на имплементацијата на законските решенија откако тие ќе бидат донесени.

Секако, очекуваните влијанија од опциите предмет на ова истражување долгорочно треба да се следат заедно со влијанијата од другите законски решенија во судството. Ова е препорака од страна на нашите испитаници, но и потреба како резултат на процесите поврзани со почнување на преговорите за пристапување во Европската унија.

Зошто мониторинг на РЈА од граѓанското општество?

Реформата на јавната администрација е утврдена како една од темелните реформски области на патот на секоја земја кон членство во ЕУ. Како комплексна и сеопфатна реформа, РЈА се следи и оценува преку Начелата на СИГМА за јавната администрација, развиени од ОЕЦД/СИГМА и усвоени од ЕУ. Овие принципи ја опишуваат добрата администрација преку нејзината способност да испорача услуги на транспарентен, ефикасен и ефективен начин, притоа поддржувајќи го социо-економскиот развој.

Имајќи го предвид силниот надворешен притисок за РЈА реформи со видливи резултати, домашниот притисок за подобра администрација е од исклучително значење за да се креираат барање за реформи во моментот кога надворешната условеност ќе се намали поради заокружување на пристапниот процес. Чинителите од граѓанското општество, со локално знаење за функционирањето на администрацијата, може да бидат носители на ваквите акции за застапување насочени кон подобра администрација. Независен мониторинг за следење на РЈА и дијалог со владите базиран на докази е добар пристап за да се реализира оваа цел.

Пристап на ВеБЕР мониторингот

Користејќи го погоре објаснетиот пристап, ВеБЕР проектот го заокружува првиот циклус на мониторинг. Проектот, преку структуриран пристап базиран на докази за мониторинг на РЈА ја доближува реформата поблиску до јавноста, со особен интерес за процесите кои се најзначајни за граѓанското општество и јавноста.

ВеБЕР мониторингот силно се потпира на јаките страни, вештините и локалното знаење на граѓанското општество во Западниот Балкан. Нашиот мониторинг ги користи СИГМА Начелата за јавната администрација како основа за РЈА, оценувајќи ги од перспектива на независно подготвена методологија. Методологијата на проектот е креирана врз основа на 21 избрани начела на СИГМА во шест области, за кои се известува преку 23 комплексни индикатори.

Методологијата за РЈА мониторинг има регионален пристап. Дизајнот на сите ВеБЕР индикатори овозможува споредбеност помеѓу администрациите на Западниот Балкан и споредливи резултати. Дополнително, покрај методологијата, пакетот за мониторинг на РЈА се состои и од сеопфатен мониторинг извештај за целиот регион на ЗБ , како и шест извештаи кои ги анализираат наодите за секоја администрација.

Овој извештај ги презентира наодите за Република Македонија и вклучува спроведливи препораки за сите РЈА области, со цел кон креирање на администрација која е оторена, транспарентна, отчетна и насочена кон граѓаните.

Извештајот од следењето на реформите во јавната администрација во Западен Балкан е резултат од истражувањето спроведено изминатата година од страна на Think for Europe Network, со цел прикажување на систематски мониторинг на реформите во јавната администрација (РЈА) од страна на граѓанските организации.

Имајќи го предвид силниот надворешен притисок за РЈА реформи со видливи резултати, домашниот притисок за подобра администрација е од исклучително значење за да се креираат барање за реформи во моментот кога надворешната условеност ќе се намали поради заокружување на пристапниот процес. Чинителите од граѓанското општество, со локално знаење за функционирањето на администрацијата, може да бидат носители на ваквите акции за застапување насочени кон подобра администрација. Независен мониторинг за следење на РЈА и дијалог со владите базиран на докази е добар пристап за да се реализира оваа цел.

Проектот, преку структуриран пристап базиран на докази за мониторинг на РЈА ја доближува реформата поблиску до јавноста, со особен интерес за процесите кои се најзначајни за граѓанското општество и јавноста. ВеБЕР мониторингот силно се потпира на јаките страни, вештините и локалното знаење на граѓанското општество во Западниот Балкан. Нашиот мониторинг ги користи СИГМА Начелата за јавната администрација како основа за РЈА, оценувајќи ги од перспектива на независно подготвена методологија. Методологијата на проектот е креирана врз основа на 21 избрани начела на СИГМА во шест области, за кои се известува преку 23 комплексни индикатори. Методологијата за РЈА мониторинг има регионален пристап. Дизајнот на сите ВеБЕР индикатори овозможува споредбеност помеѓу администрациите на Западниот Балкан и споредливи резултати. Дополнително, покрај методологијата, пакетот за мониторинг на РЈА се состои и од сеопфатен мониторинг извештај за целиот регион на ЗБ , како и шест извештаи кои ги анализираат наодите за секоја администрација.

Овој документ ги презентира регионалните наоди и вклучува спроведливи препораки за сите РЈА области, со цел кон креирање на администрација која е оторена, транспарентна, отчетна и насочена кон граѓаните.

Ова истражување има цел да ги утврди политичките и безбедносните придобивки на Република Македонија од нејзиното пристапување во НАТО. Следствено, овој труд се осврнува на процесите на пристапувањето во НАТО и предизвиците со кои се соочува земјата на внатрешен план и отпорот што го има на надворешен план.

Во овој контекст, фокусот е на разработка на повеќедимензионалните предности од членството во НАТО во врска со (1) безбедноста на границите и заштита на интегритетот и суверенитетот на Република Македонија; (2) главниот аргумент е дека ГПИ1 – Глобалниот мировен индекс на Р Македонија ќе се подобри, ќе дојде до намалување на меѓуетничките тензии и ќе има поголема кохезија помеѓу граѓаните; односно утврдува дека (3) зголемената соработка со структурите на НАТО може да доведе до подобро управување за време на кризни состојби, несреќи и спасување, (4) подобрена кибербезбедност, како и (5) лоцирање на негативните ефекти од пристапување во овој сојуз и проблемите што можат да се јават во геополитичката констелација во современите сојузи и дава препораки (6) како нашата земја може да ги одбегне тие негативни компликации. Преку процес на тестирање на конкурентните хипотези, каде што критички се разгледуваат кризните ситуации што можат да произлезат и од стапувањето во НАТО и од останувањето надвор од овој воен сојуз, овој труд заклучува (7) дека сè поизвесно е да се појават дестабилизирачки сили доколку останеме надвор од овој сојуз.

Оваа анализа има цел да придонесе за унапредување на состојбите и имплементација на европските стандарди во делот на судството, имајќи го предвид националниот контекст. Подготвена е од Институтот за европска политика – Скопје (ЕПИ) во рамките на проектот „Примената на процената на влијанието на регулативата (ПВР) врз Законот за судови“, а поддржан е од Институтот за демократија „Социетас Цивилис“ – Скопје (ИДСЦС) во соработка со Центар за eкономски aнализи (ЦЕА) во рамките на проектот „Процена на влијанието на регулативата во сенка: Промовирање на креирање политики базирани на докази“, финансиран од Делегацијата на Европската унија во Скопје.

За изработката на оваа анализа придонесе инклузивниот процес при подготовка на измените на Законот за судови и Законот за судски совет на РМ, што го овозможи Министерството за правда, како и вклучувањето на ЕПИ во работната група за подготовка на измените. Им упатуваме благодарност на сите практичари и експерти кои учествуваа во теренското истражување и придонесоа за подготовка и унапредување на квалитетот на анализата. Се надеваме дека анализата ќе им послужи на Министерството за правда и на стручната јавност во процесот на подготовка и имплементација на реформите во судството.

Оваа анализа има цел да направи процена на влијанието на регулативата (ПВР) на Законот за судови со утврдување на најсоодветните опции за подобрување на состојбите во областа. Република Македонија почна да спроведува ПВР од јануари 2009 година, по што сите министерства имаат обврска да спроведат ПВР кога предлагаат нови закони. Системскиот пристап е обезбеден преку усвојување на „Упатството за начинот на постапување во работата на министерствата во процесот на спроведување процена на влијанието на регулативата“. Со ова упатство се пропишува начинот на постапување во работата на министерствата во процесот на спроведување на процената на влијанието на регулативата. Исто така, Владата има усвоено „Методологија за процена на влијание на регулативата“, а во „Деловникот за работа на Владата на РМ“ пропишани се обврските на министрите за задолжително спроведување на ПВР, освен во предмети за кои е исклучена таквата можност поради нивната природа.

За подготовка на оваа анализа беа собрани и анализирани примарни и секундарни податоци преку квантитативни и квалитативни методи на истражување.

Овој извештај во сенка е направен во рамките на проектот „Мрежа 23 – Вмрежување за влијание (NETWIT 23)“ што го имплементираат Институтот за европска политика – Скопје и Хелсиншкиот комитет за човекови права, што е финансирaн од Балканскиот фонд за демократија и Амбасадата на кралството Норвешка во Белград.

Овој извештај ги обединува во единствена кохерентна целина сите наоди, заклучоци и препораки што произлегоа од следењето на областите структурирани во Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права. Всушност, ова е четврти извештај во сенка што го објaвува „Мрежа 23“. Претходните три се однесуваа на периодот октомври 2014 – јули 2015,1 јули 2015 година – април 2016 година и мај 2016 година – јануари 2018 година.

Извештајот го опфаќа периодот од почетокот на јуни 2018 година, заклучно со крајот на март 2019 година. Во извештајот се прикажани податоци што се релевантни и пред јуни 2018 година. Периодот на опсег на извештајот е продолжен за да соодветствува на новиот извештај на Европската комисија за Република Северна Македонија, што ќе биде објавен кон крајот на мај 2019 година. Овој извештај ја следи структурата на Поглавјето 23, согласно извештајот на Европската комисија.

Во Министерството за правда постои инклузивен процес на консултации во однос на Законот за судовите, преку формирање на работна група, објавување предлог – нацрт-законот за изменување и дополнување на Законот за судовите на ЕНЕР, сè до организирање на јавни дебати во однос на предложените законски измени.

Предложените измени на Законот објавени на ЕНЕР на деветти ноември 2018 година се во насока на исполнување на препораките дадени во меѓународните извештаи и мислењата на судиите. Дополнително, предлог – измените на Законот за судовите кои од крајот на декември 2018 година се во собраниска процедура, ги имплементираат мислењата на Венецијанската комисија. Овие предлог - измени на Законот за судовите имаат верификација од страна на Венецијанската комисија. Потребно е
доследно следење на имплементацијата на законските решенија откако тие ќе бидат донесени.

Секако, очекуваните влијанија од опциите предмет на ова истражување долгорочно треба да се следат заедно со влијанијата од другите законски решенија во судството. Ова е препорака од страна на нашите испитаници, но и потреба како резултат на процесите поврзани со почнување на преговорите за пристапување во Европската унија.

Зошто мониторинг на РЈА од граѓанското општество?

Реформата на јавната администрација е утврдена како една од темелните реформски области на патот на секоја земја кон членство во ЕУ. Како комплексна и сеопфатна реформа, РЈА се следи и оценува преку Начелата на СИГМА за јавната администрација, развиени од ОЕЦД/СИГМА и усвоени од ЕУ. Овие принципи ја опишуваат добрата администрација преку нејзината способност да испорача услуги на транспарентен, ефикасен и ефективен начин, притоа поддржувајќи го социо-економскиот развој.

Имајќи го предвид силниот надворешен притисок за РЈА реформи со видливи резултати, домашниот притисок за подобра администрација е од исклучително значење за да се креираат барање за реформи во моментот кога надворешната условеност ќе се намали поради заокружување на пристапниот процес. Чинителите од граѓанското општество, со локално знаење за функционирањето на администрацијата, може да бидат носители на ваквите акции за застапување насочени кон подобра администрација. Независен мониторинг за следење на РЈА и дијалог со владите базиран на докази е добар пристап за да се реализира оваа цел.

Пристап на ВеБЕР мониторингот

Користејќи го погоре објаснетиот пристап, ВеБЕР проектот го заокружува првиот циклус на мониторинг. Проектот, преку структуриран пристап базиран на докази за мониторинг на РЈА ја доближува реформата поблиску до јавноста, со особен интерес за процесите кои се најзначајни за граѓанското општество и јавноста.

ВеБЕР мониторингот силно се потпира на јаките страни, вештините и локалното знаење на граѓанското општество во Западниот Балкан. Нашиот мониторинг ги користи СИГМА Начелата за јавната администрација како основа за РЈА, оценувајќи ги од перспектива на независно подготвена методологија. Методологијата на проектот е креирана врз основа на 21 избрани начела на СИГМА во шест области, за кои се известува преку 23 комплексни индикатори.

Методологијата за РЈА мониторинг има регионален пристап. Дизајнот на сите ВеБЕР индикатори овозможува споредбеност помеѓу администрациите на Западниот Балкан и споредливи резултати. Дополнително, покрај методологијата, пакетот за мониторинг на РЈА се состои и од сеопфатен мониторинг извештај за целиот регион на ЗБ , како и шест извештаи кои ги анализираат наодите за секоја администрација.

Овој извештај ги презентира наодите за Република Македонија и вклучува спроведливи препораки за сите РЈА области, со цел кон креирање на администрација која е оторена, транспарентна, отчетна и насочена кон граѓаните.

Извештајот од следењето на реформите во јавната администрација во Западен Балкан е резултат од истражувањето спроведено изминатата година од страна на Think for Europe Network, со цел прикажување на систематски мониторинг на реформите во јавната администрација (РЈА) од страна на граѓанските организации.

Имајќи го предвид силниот надворешен притисок за РЈА реформи со видливи резултати, домашниот притисок за подобра администрација е од исклучително значење за да се креираат барање за реформи во моментот кога надворешната условеност ќе се намали поради заокружување на пристапниот процес. Чинителите од граѓанското општество, со локално знаење за функционирањето на администрацијата, може да бидат носители на ваквите акции за застапување насочени кон подобра администрација. Независен мониторинг за следење на РЈА и дијалог со владите базиран на докази е добар пристап за да се реализира оваа цел.

Проектот, преку структуриран пристап базиран на докази за мониторинг на РЈА ја доближува реформата поблиску до јавноста, со особен интерес за процесите кои се најзначајни за граѓанското општество и јавноста. ВеБЕР мониторингот силно се потпира на јаките страни, вештините и локалното знаење на граѓанското општество во Западниот Балкан. Нашиот мониторинг ги користи СИГМА Начелата за јавната администрација како основа за РЈА, оценувајќи ги од перспектива на независно подготвена методологија. Методологијата на проектот е креирана врз основа на 21 избрани начела на СИГМА во шест области, за кои се известува преку 23 комплексни индикатори. Методологијата за РЈА мониторинг има регионален пристап. Дизајнот на сите ВеБЕР индикатори овозможува споредбеност помеѓу администрациите на Западниот Балкан и споредливи резултати. Дополнително, покрај методологијата, пакетот за мониторинг на РЈА се состои и од сеопфатен мониторинг извештај за целиот регион на ЗБ , како и шест извештаи кои ги анализираат наодите за секоја администрација.

Овој документ ги презентира регионалните наоди и вклучува спроведливи препораки за сите РЈА области, со цел кон креирање на администрација која е оторена, транспарентна, отчетна и насочена кон граѓаните.

Ова истражување има цел да ги утврди политичките и безбедносните придобивки на Република Македонија од нејзиното пристапување во НАТО. Следствено, овој труд се осврнува на процесите на пристапувањето во НАТО и предизвиците со кои се соочува земјата на внатрешен план и отпорот што го има на надворешен план.

Во овој контекст, фокусот е на разработка на повеќедимензионалните предности од членството во НАТО во врска со (1) безбедноста на границите и заштита на интегритетот и суверенитетот на Република Македонија; (2) главниот аргумент е дека ГПИ1 – Глобалниот мировен индекс на Р Македонија ќе се подобри, ќе дојде до намалување на меѓуетничките тензии и ќе има поголема кохезија помеѓу граѓаните; односно утврдува дека (3) зголемената соработка со структурите на НАТО може да доведе до подобро управување за време на кризни состојби, несреќи и спасување, (4) подобрена кибербезбедност, како и (5) лоцирање на негативните ефекти од пристапување во овој сојуз и проблемите што можат да се јават во геополитичката констелација во современите сојузи и дава препораки (6) како нашата земја може да ги одбегне тие негативни компликации. Преку процес на тестирање на конкурентните хипотези, каде што критички се разгледуваат кризните ситуации што можат да произлезат и од стапувањето во НАТО и од останувањето надвор од овој воен сојуз, овој труд заклучува (7) дека сè поизвесно е да се појават дестабилизирачки сили доколку останеме надвор од овој сојуз.

Оваа анализа има цел да придонесе за унапредување на состојбите и имплементација на европските стандарди во делот на судството, имајќи го предвид националниот контекст. Подготвена е од Институтот за европска политика – Скопје (ЕПИ) во рамките на проектот „Примената на процената на влијанието на регулативата (ПВР) врз Законот за судови“, а поддржан е од Институтот за демократија „Социетас Цивилис“ – Скопје (ИДСЦС) во соработка со Центар за eкономски aнализи (ЦЕА) во рамките на проектот „Процена на влијанието на регулативата во сенка: Промовирање на креирање политики базирани на докази“, финансиран од Делегацијата на Европската унија во Скопје.

За изработката на оваа анализа придонесе инклузивниот процес при подготовка на измените на Законот за судови и Законот за судски совет на РМ, што го овозможи Министерството за правда, како и вклучувањето на ЕПИ во работната група за подготовка на измените. Им упатуваме благодарност на сите практичари и експерти кои учествуваа во теренското истражување и придонесоа за подготовка и унапредување на квалитетот на анализата. Се надеваме дека анализата ќе им послужи на Министерството за правда и на стручната јавност во процесот на подготовка и имплементација на реформите во судството.

Оваа анализа има цел да направи процена на влијанието на регулативата (ПВР) на Законот за судови со утврдување на најсоодветните опции за подобрување на состојбите во областа. Република Македонија почна да спроведува ПВР од јануари 2009 година, по што сите министерства имаат обврска да спроведат ПВР кога предлагаат нови закони. Системскиот пристап е обезбеден преку усвојување на „Упатството за начинот на постапување во работата на министерствата во процесот на спроведување процена на влијанието на регулативата“. Со ова упатство се пропишува начинот на постапување во работата на министерствата во процесот на спроведување на процената на влијанието на регулативата. Исто така, Владата има усвоено „Методологија за процена на влијание на регулативата“, а во „Деловникот за работа на Владата на РМ“ пропишани се обврските на министрите за задолжително спроведување на ПВР, освен во предмети за кои е исклучена таквата можност поради нивната природа.

За подготовка на оваа анализа беа собрани и анализирани примарни и секундарни податоци преку квантитативни и квалитативни методи на истражување.