Fryma e Marrëveshjes së Prespës e përshkon pakon e përgjithshme të zgjerimit. Nga njëra anë, kjo është një njohje për vendimet e vështira politike dhe për përcaktimin e qartë të vendit tonë në rrugën drejt BE-së. Nga ana tjetër, kjo Marrëveshje është një mundësi që të jetësohet politika edhe ashtu e brishtë për kushtëzimin përmes ruajtjes së momentit pozitiv që krijohet në rajon, por edhe më gjerë. Aq më tepër, ky vit është një test për BE, për Strategjinë e tij për Ballkanin Perëndimor dhe për kredibilitetin e tij, i cili në masë të madhe varet nga realizimi i politikës rigoroze por të drejtë, si dhe aplikimi i parimit të meritës të vendeve gjatë vlerësimit të arritjeve të tyre dhe, para së gjithash, për fillimin e negociatave me vendin tonë.

Duke i marrë parasysh deklaratat e Komisionerit Han, të cilat i paraprinë Raportit, përmbajtja e tij nuk është befasi. Raporti i validizon arritjet kryesore në politikën e jashtme lidhur me zgjidhjen e kontesteve bilaterale dhe prioriteteve kryesore të reformës. Ky vit, përveç se është një udhërrëfyes për reformat e brendshme, Raporti synon kryesisht t’i bindë vendet anëtare se vendi ynë duhet t’i filloj menjëherë negociatat.

Kjo analizë ka për qëllim të kontribon për përmirësimin e gjendjeve dhe implementimit të standardeve evropiane në pjesën e gjyqësort, duke pasur parasysh edhe kontekstin nacional si dhe ka për qëllim të bëjë vlerësimin e ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi Ligjin për gjykata me përcaktimin e opsioneve më përkatëse për përmirësimin e gjendjeve në këtë fushë. E njejta u përpilua nga Insituti për politikë evropiane - Shkup (EPI) në kuadër të projektit "Aplikimi i vleërisimit të ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi ligjin për gjykata". Për hartim e kësaj analize kontribuoi procesi inkluziv gjatë përgatitjes së ndryshimeve të Ligjit për gjykata dhe Ligjit për Këshillin Gjyqësor të RM, që e mundësoi Ministria e Drejtësisë, si dhe përfshirja e EPI në Grupin e Punës për përgatitjen e ndryshimeve. Republika e maqedonisë folli të implementojë VNL nga janari i vitit 2009 dhe pas kësaj të gjitha ministritë kanë obligim të implementojnë VNL kur propozojnë ligje të reja. Qasje sistematike u sigurua përmes miratimit të "Udhëzimit për mënyrën e veprimit gjatë punës së ministrive në prcesin e impementimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit". Me këtët udhëzues përcaktohet mënyra e veprimit të punës së ministrave në prceisn e zbatimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit. Nga ana tjetër, Qeveria ka miratuar "Metodologji për vlerësimin e ndikimit të legjislacionit" ndëra në Rregulloren e punës të Qeverisë së RM" janë përcaktuar obligimet e ministrave për zbatim të detyrueshëm të VNL përveç në lëndët për të cilat kjo mudnësi është përjashtuar për shkak të natyrës së tyre. Për hartimin e kësaj analize u grumbulluan dhe analizuan të dhëna primare dhe sekondare përmes metodave kuantitative dhe kualitative të hulumtimit.

Problemet me të cilat përballen të rinjtë dhe mënyrat se si të përmirësohet pozita dhe mjedisi i tyre ishin pjesë e temave të samitit të Procesit të Berlinit në Poznan dhe të konferencës rinore të Kryesisë rumune me Këshillin e Bashkimit Evropian.  Si shtete të cilat përballen me “largimin e trurit”, shtetet e Ballkanit perëndimor duhet të krijojnë një mjedis mundësish dhe t’u kushtojnë vëmendje të drejtave të të rinjve. Prioritizimi i të drejtave të të rinjve dhe pjesëmarrja e tyre thekson edhe rolin dhe rëndësinë e tyre në proceset e harmonizimit me standardet evropiane dhe demokratizimit të shoqërisë.

Duke pasur parasysh vendimin e Ministrave për Çështje Evropiane të BE-së për t’i dhënë dritë të gjelbërt hapjes së negociatave për aderim në BE, EPI përgatiti një infografik mbi gatishmërinë e Maqedonisë së Veriut për fillimin e negociatave për aderim në BE, krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor.

Shikoni gatishmërinë e Maqedonisë së Veriut në kapitujt “Themelor” si dhe në kapitujt e tjerë, të definuara sipas metodologjisë së re të propozuar nga Komisioni Evropian. Maqedonia e Veriut është e përgatitur për të hapur negociatat. Në sfera të caktuara të legjislacionit të BE-së, shteti është shumë përpara në drejtim të gatishmërisë në krahasim me shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor.

Përse monitorimi i RAP nga shoqëria civile?

Reforma në administratën publike është vërtetuar si një nga sferat themelore reformuese në rrugëtimin e secilit shtet kah anëtarësimi në BE. Si reformë komplekse gjithëpërfshirëse, RAP ndiqet dhe vlerësohet nëpërmjet parimeve të SIGMA për administratë publike, të zhvilluara nga OECD/SIGA dhe të miratuara nga BE. Këto parime përshkruajnë administrën e mirë nëpërmjet aftësisë së saj të jep shërbime në mënyrë transparente, efikase dhe efektive, duke mbështetur në të njëjtën kohë zhvillimin socio - ekonomik. Duke pasur parasysh shtypjen e madhe të jashtme për reforma me rezultate të qarta në RAP, shtypja vendase për administratë më të mirë është e një rëndësie të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushtëzimi i jashtëm do të zvogëlohet për shkak të procesit të aderimit. Organizatat qytetare, me njohurinë lokale të funksionimit të administratës, mund të jenë bartës të këtyre aksioneve për përfaqësim të drejtuar kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekjen e RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte, është qasja më e mirë që të realizohet ky qëllim.

Qasja e WeBER monitorimit

Duke përdorur qasjen e lartë përshkruar, WeBER projekti përfundon ciklin e parë të monitorimit. Projekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithë rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky raport prezenton gjetjet për Republikën e Maqedonisë dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Ky dokument i shkurtër për politikën publike bazohet në qëndrimet e prezantuara në dialogun për politika publike, i cili u mbajt më 11 dhjetor të vitit 2019 në hotel Arka në Shkup, në kuadër të Projektit “Parnteriteti Justitia: Rikthimi i besimit të qytetarëve”, të cilin e implementon Instituti për Politikë Evropiane dhe Asociacioni ZENIT, ndërsa financohet nga Bashkimi Evropian përmes Sektorit për financim qendror dhe lidhje të marrëveshjeve dhe i bashkë-financuar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Projekti ka për qëllim të kontribuoj në rikthimin e besimit të qytetarëve në Sektorin maqedonas të jurisprudencës, përmes përfshirjes të konsiderueshme të shoqërisë civile në reformat thelbësore. Përfituesit e fundit të këtij Projekti janë institucionet nga fusha e jurisprudencës.

Dialogu përbëhet nga dy sesione në të cilët morën pjesë rreth 60 përfaqësues nga Ministria e Drejtësisë, Këshilli Gjyqësor, Këshilli i Prokurorëve Publik, gjyqtarë, prokurorë publik, ekspertë të fushës, përfaqësues të sektorit qytetarë dhe përfaqësues të përfaqësive diplomatike në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Fryma e Marrëveshjes së Prespës e përshkon pakon e përgjithshme të zgjerimit. Nga njëra anë, kjo është një njohje për vendimet e vështira politike dhe për përcaktimin e qartë të vendit tonë në rrugën drejt BE-së. Nga ana tjetër, kjo Marrëveshje është një mundësi që të jetësohet politika edhe ashtu e brishtë për kushtëzimin përmes ruajtjes së momentit pozitiv që krijohet në rajon, por edhe më gjerë. Aq më tepër, ky vit është një test për BE, për Strategjinë e tij për Ballkanin Perëndimor dhe për kredibilitetin e tij, i cili në masë të madhe varet nga realizimi i politikës rigoroze por të drejtë, si dhe aplikimi i parimit të meritës të vendeve gjatë vlerësimit të arritjeve të tyre dhe, para së gjithash, për fillimin e negociatave me vendin tonë.

Duke i marrë parasysh deklaratat e Komisionerit Han, të cilat i paraprinë Raportit, përmbajtja e tij nuk është befasi. Raporti i validizon arritjet kryesore në politikën e jashtme lidhur me zgjidhjen e kontesteve bilaterale dhe prioriteteve kryesore të reformës. Ky vit, përveç se është një udhërrëfyes për reformat e brendshme, Raporti synon kryesisht t’i bindë vendet anëtare se vendi ynë duhet t’i filloj menjëherë negociatat.

Kjo analizë ka për qëllim të kontribon për përmirësimin e gjendjeve dhe implementimit të standardeve evropiane në pjesën e gjyqësort, duke pasur parasysh edhe kontekstin nacional si dhe ka për qëllim të bëjë vlerësimin e ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi Ligjin për gjykata me përcaktimin e opsioneve më përkatëse për përmirësimin e gjendjeve në këtë fushë. E njejta u përpilua nga Insituti për politikë evropiane - Shkup (EPI) në kuadër të projektit "Aplikimi i vleërisimit të ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi ligjin për gjykata". Për hartim e kësaj analize kontribuoi procesi inkluziv gjatë përgatitjes së ndryshimeve të Ligjit për gjykata dhe Ligjit për Këshillin Gjyqësor të RM, që e mundësoi Ministria e Drejtësisë, si dhe përfshirja e EPI në Grupin e Punës për përgatitjen e ndryshimeve. Republika e maqedonisë folli të implementojë VNL nga janari i vitit 2009 dhe pas kësaj të gjitha ministritë kanë obligim të implementojnë VNL kur propozojnë ligje të reja. Qasje sistematike u sigurua përmes miratimit të "Udhëzimit për mënyrën e veprimit gjatë punës së ministrive në prcesin e impementimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit". Me këtët udhëzues përcaktohet mënyra e veprimit të punës së ministrave në prceisn e zbatimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit. Nga ana tjetër, Qeveria ka miratuar "Metodologji për vlerësimin e ndikimit të legjislacionit" ndëra në Rregulloren e punës të Qeverisë së RM" janë përcaktuar obligimet e ministrave për zbatim të detyrueshëm të VNL përveç në lëndët për të cilat kjo mudnësi është përjashtuar për shkak të natyrës së tyre. Për hartimin e kësaj analize u grumbulluan dhe analizuan të dhëna primare dhe sekondare përmes metodave kuantitative dhe kualitative të hulumtimit.

Problemet me të cilat përballen të rinjtë dhe mënyrat se si të përmirësohet pozita dhe mjedisi i tyre ishin pjesë e temave të samitit të Procesit të Berlinit në Poznan dhe të konferencës rinore të Kryesisë rumune me Këshillin e Bashkimit Evropian.  Si shtete të cilat përballen me “largimin e trurit”, shtetet e Ballkanit perëndimor duhet të krijojnë një mjedis mundësish dhe t’u kushtojnë vëmendje të drejtave të të rinjve. Prioritizimi i të drejtave të të rinjve dhe pjesëmarrja e tyre thekson edhe rolin dhe rëndësinë e tyre në proceset e harmonizimit me standardet evropiane dhe demokratizimit të shoqërisë.

Duke pasur parasysh vendimin e Ministrave për Çështje Evropiane të BE-së për t’i dhënë dritë të gjelbërt hapjes së negociatave për aderim në BE, EPI përgatiti një infografik mbi gatishmërinë e Maqedonisë së Veriut për fillimin e negociatave për aderim në BE, krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor.

Shikoni gatishmërinë e Maqedonisë së Veriut në kapitujt “Themelor” si dhe në kapitujt e tjerë, të definuara sipas metodologjisë së re të propozuar nga Komisioni Evropian. Maqedonia e Veriut është e përgatitur për të hapur negociatat. Në sfera të caktuara të legjislacionit të BE-së, shteti është shumë përpara në drejtim të gatishmërisë në krahasim me shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor.

Përse monitorimi i RAP nga shoqëria civile?

Reforma në administratën publike është vërtetuar si një nga sferat themelore reformuese në rrugëtimin e secilit shtet kah anëtarësimi në BE. Si reformë komplekse gjithëpërfshirëse, RAP ndiqet dhe vlerësohet nëpërmjet parimeve të SIGMA për administratë publike, të zhvilluara nga OECD/SIGA dhe të miratuara nga BE. Këto parime përshkruajnë administrën e mirë nëpërmjet aftësisë së saj të jep shërbime në mënyrë transparente, efikase dhe efektive, duke mbështetur në të njëjtën kohë zhvillimin socio - ekonomik. Duke pasur parasysh shtypjen e madhe të jashtme për reforma me rezultate të qarta në RAP, shtypja vendase për administratë më të mirë është e një rëndësie të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushtëzimi i jashtëm do të zvogëlohet për shkak të procesit të aderimit. Organizatat qytetare, me njohurinë lokale të funksionimit të administratës, mund të jenë bartës të këtyre aksioneve për përfaqësim të drejtuar kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekjen e RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte, është qasja më e mirë që të realizohet ky qëllim.

Qasja e WeBER monitorimit

Duke përdorur qasjen e lartë përshkruar, WeBER projekti përfundon ciklin e parë të monitorimit. Projekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithë rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky raport prezenton gjetjet për Republikën e Maqedonisë dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Ky dokument i shkurtër për politikën publike bazohet në qëndrimet e prezantuara në dialogun për politika publike, i cili u mbajt më 11 dhjetor të vitit 2019 në hotel Arka në Shkup, në kuadër të Projektit “Parnteriteti Justitia: Rikthimi i besimit të qytetarëve”, të cilin e implementon Instituti për Politikë Evropiane dhe Asociacioni ZENIT, ndërsa financohet nga Bashkimi Evropian përmes Sektorit për financim qendror dhe lidhje të marrëveshjeve dhe i bashkë-financuar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Projekti ka për qëllim të kontribuoj në rikthimin e besimit të qytetarëve në Sektorin maqedonas të jurisprudencës, përmes përfshirjes të konsiderueshme të shoqërisë civile në reformat thelbësore. Përfituesit e fundit të këtij Projekti janë institucionet nga fusha e jurisprudencës.

Dialogu përbëhet nga dy sesione në të cilët morën pjesë rreth 60 përfaqësues nga Ministria e Drejtësisë, Këshilli Gjyqësor, Këshilli i Prokurorëve Publik, gjyqtarë, prokurorë publik, ekspertë të fushës, përfaqësues të sektorit qytetarë dhe përfaqësues të përfaqësive diplomatike në Republikën e Maqedonisë së Veriut.