Kjo analizë ka për qëllim të kontribon për përmirësimin e gjendjeve dhe implementimit të standardeve evropiane në pjesën e gjyqësort, duke pasur parasysh edhe kontekstin nacional si dhe ka për qëllim të bëjë vlerësimin e ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi Ligjin për gjykata me përcaktimin e opsioneve më përkatëse për përmirësimin e gjendjeve në këtë fushë. E njejta u përpilua nga Insituti për politikë evropiane - Shkup (EPI) në kuadër të projektit "Aplikimi i vleërisimit të ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi ligjin për gjykata". Për hartim e kësaj analize kontribuoi procesi inkluziv gjatë përgatitjes së ndryshimeve të Ligjit për gjykata dhe Ligjit për Këshillin Gjyqësor të RM, që e mundësoi Ministria e Drejtësisë, si dhe përfshirja e EPI në Grupin e Punës për përgatitjen e ndryshimeve. Republika e maqedonisë folli të implementojë VNL nga janari i vitit 2009 dhe pas kësaj të gjitha ministritë kanë obligim të implementojnë VNL kur propozojnë ligje të reja. Qasje sistematike u sigurua përmes miratimit të "Udhëzimit për mënyrën e veprimit gjatë punës së ministrive në prcesin e impementimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit". Me këtët udhëzues përcaktohet mënyra e veprimit të punës së ministrave në prceisn e zbatimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit. Nga ana tjetër, Qeveria ka miratuar "Metodologji për vlerësimin e ndikimit të legjislacionit" ndëra në Rregulloren e punës të Qeverisë së RM" janë përcaktuar obligimet e ministrave për zbatim të detyrueshëm të VNL përveç në lëndët për të cilat kjo mudnësi është përjashtuar për shkak të natyrës së tyre. Për hartimin e kësaj analize u grumbulluan dhe analizuan të dhëna primare dhe sekondare përmes metodave kuantitative dhe kualitative të hulumtimit.

Ky infograf u krijua nga projekti WeBER. Krijimi i rrethanave mundësuese në shtetet e Ballkanit Perëndimor për monitorim të reformave të administratës publike nga ana e shoqërisë civile - WeBER - është projekt tre vjeçar që ka për qëllim rritjen e rëndësisë, kapacitetit dhe pjesëmarrjen e organizatave qytetare dhe mediave në Ballkanin Perëndimor për të avokuar dhe ndikuar në hartimin dhe zbatimin e reformave në administratën publike. Bashkëpunëtorët e projektit janë: Qendra për politika europiane (Belgjikë), Instituti Alternativa (Mal i zi), Grupi për studime të drejta dhe politike (Kosovë), Iniciativa për politika të jashtme (Bosnjë dhe Hercegovinë), Instituti për demokraci dhe mediacion (Shqipëri) dhe implementohet nga Think for Europe Network (TEN).

Raporti për ndjekjen e Reformave në administratën publike është rezultat i hulumtimit të bërë gjatë tre viteve të fundit nga ana e rrjetit "Think for Europe", me qëllim të ndjekjes sistematike të reformave nga ana e shoqërisë civile të Ballkanit Perëndimor. Duke pasur parasysh shtypjen e jashtme për RAP reforma me rezultate të dukshme, shtypja vendase për administratë më të mirë ka rëndësi të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushti i jashtëm do të zvogëlohet nga shkaku i përfundimit të procesit të aderimit. Pjesëtarët e shoqërisë civile, me njohuri lokale për funksionimin e administratës, mund të jenë bartës të aksioneve të tilla për përfaqësim të drejtuara kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekje të RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte është qasje e mirë për tu realizuar ky qëllim. Proekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithl rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky dokument prezenton gjetjet rajonale dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Përse monitorimi i RAP nga shoqëria civile?

Reforma në administratën publike është vërtetuar si një nga sferat themelore reformuese në rrugëtimin e secilit shtet kah anëtarësimi në BE. Si reformë komplekse gjithëpërfshirëse, RAP ndiqet dhe vlerësohet nëpërmjet parimeve të SIGMA për administratë publike, të zhvilluara nga OECD/SIGA dhe të miratuara nga BE. Këto parime përshkruajnë administrën e mirë nëpërmjet aftësisë së saj të jep shërbime në mënyrë transparente, efikase dhe efektive, duke mbështetur në të njëjtën kohë zhvillimin socio - ekonomik. Duke pasur parasysh shtypjen e madhe të jashtme për reforma me rezultate të qarta në RAP, shtypja vendase për administratë më të mirë është e një rëndësie të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushtëzimi i jashtëm do të zvogëlohet për shkak të procesit të aderimit. Organizatat qytetare, me njohurinë lokale të funksionimit të administratës, mund të jenë bartës të këtyre aksioneve për përfaqësim të drejtuar kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekjen e RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte, është qasja më e mirë që të realizohet ky qëllim.

Qasja e WeBER monitorimit

Duke përdorur qasjen e lartë përshkruar, WeBER projekti përfundon ciklin e parë të monitorimit. Projekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithë rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky raport prezenton gjetjet për Republikën e Maqedonisë dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Ky dokument i shkurtër për politikë publike themelohet në qëndrimet e dhëna në konferencën përfundimtare të projektit Rrjeti 23+, që u mbajt më 5 qershor me titullin "Kapitulli 23: Kutia e pandorës apo çelës për sundim të drejtë?" Konferenca përbëhej nga 4 sesione, bazuar në Kapitullin 23 në të cilat debatuan politikan, ekspert, folës nga institutcione, organizata të ndryshme dhe partner ndërkombëtar, me qëllim të vërtetimit të gjendjes në Republikën e Maqedonisë, si dhe hapat më të rëndësishëm që shteti duhet ti ndërrmer në periudhën e ardhshme. Kapitulli 23, i cili e përfshinë jurisprudencën, luftën kundër korrupsionit dhe të drejtat themelore të qytetarëve është kapitulli i parë i cili hapet në negociatat me Bashkimin Evropian, bashkë me kapitullin 24. Në këtë mënyrë, Bashkimi e thekson rëndësinë e parimit të sundimit të së drejtës, si një nga vlerat më të rëndësishme të tij. Për këtë arsye, me rëndëso të madhe është të diskutohen gjendjet dhe sfidat të cilat pasojnë në Kapitullin 23, veçanërisht të theksuara para miratimit të Vendimit të Këshillit të Evropës për fillimin eventual të negociatave me BE. Konferenca përfundimtare e projektit "Rrjeti 23+", e cila u mbajt më datë 5 qershor, me titullin "Kapitulli 23: Kutia e Pandorës ose çelësi i sundimit të mirë?" përbëhej nga 4 sesione sipas strukturës së Kapitullit 23. Ky projekt finansohet nga Bashkimi Evropian dhe Ambasada e Mbretërisë së Norvegjisë në Beograd, ndërsa kjo ngjarje u mbështet nga Komuna Qendër.

Ky raport i bashkon në një tërësi të vetme koherente të gjitha konstatimet, konkluzionet dhe rekomandimet që dalin nga monitorimi e sferave të strukturuara në Kapitullin 23 - Gjyqësori dhe të drejtat themelore. Gjegjësisht, ky është raporti i tretë në hije që publikon "Rrjeti 23". Dy raportet paraprake ishin për perudhën tetor 2014-korrik 2015 dhe korrik 2015 - prill 2016. Hartimi i këtij dokumenti zhvillohej pikërisht në periudhën e fillimit intensiv dhe të përshpejtuar të reformave të paralajmëruara një kohë të gjatë në fuhsën e sundimit të së drejtës, e që është shënuar me publikimin e Planit qeveritar për reforma i titulluar si "Plani 3-6-9" i cili përmban pasqyrë të masave dhe aktiviteteve të domosdoshme prioritare për zbatimin e reformave urgjente demokratike, prezentimin e Propozimit të organizatave qytetare për reformat urgjente demokratike, si dhe përpilimi dhe miratimi i Strategjisë për reforma në sektorin e jurisprudencës, bashkë me Plan Veprimin shoqërues për periudhn kohore nga viti 2017 deri në vitin 2022. Ky raport është një kontrbut i organizatave qytetare në adresimin e dobësive sistemore në fushat e domenit të Kapitullit 23 dhe përcaktimin e rekomandimeve në lidhje me drejtimet kryesore në të cilët duhet të uhvillohen ndërhyrjet e inicuara reformatore. Gjatë hartimit të këtij raporti, u zbatua metodologjia e monitorimit të fushave të cilat janë në fokusin e punës së Rrjetit 23, ku përfshihen hulumtimi i burimeve zyrtare të institucioneve shtetërore dhe të jurisprudencës, analizën e raportimit mediatik për raste të veçanta në këto fusha në periudhën në fjalë, shfrytëzimit të qasjes lirë deri te informacionet me karakter publik deri te institucionet relevante, si dhe organizimit të debateve në kuadër të target grupit me shoqata të qytetarëve, të cilat punojnë në këto fusha dhe punëtori eksperte tematike me përfaqësues të institutcioenve shtetërore dhe shoqatave qytetare,a analizë dhe përpunim të të dhënave të fituara. Ky publikim u mundësua me mbështetjen e Bashkimit Evropian në kuadër të projektit "Rrjeti 23+" të cilin e implementon Instituti për politikë evropiane (EPI) - Shkup dhe Komitetit i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut.

Kjo analizë ka për qëllim të kontribon për përmirësimin e gjendjeve dhe implementimit të standardeve evropiane në pjesën e gjyqësort, duke pasur parasysh edhe kontekstin nacional si dhe ka për qëllim të bëjë vlerësimin e ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi Ligjin për gjykata me përcaktimin e opsioneve më përkatëse për përmirësimin e gjendjeve në këtë fushë. E njejta u përpilua nga Insituti për politikë evropiane - Shkup (EPI) në kuadër të projektit "Aplikimi i vleërisimit të ndikimit të legjislacionit (VNL) mbi ligjin për gjykata". Për hartim e kësaj analize kontribuoi procesi inkluziv gjatë përgatitjes së ndryshimeve të Ligjit për gjykata dhe Ligjit për Këshillin Gjyqësor të RM, që e mundësoi Ministria e Drejtësisë, si dhe përfshirja e EPI në Grupin e Punës për përgatitjen e ndryshimeve. Republika e maqedonisë folli të implementojë VNL nga janari i vitit 2009 dhe pas kësaj të gjitha ministritë kanë obligim të implementojnë VNL kur propozojnë ligje të reja. Qasje sistematike u sigurua përmes miratimit të "Udhëzimit për mënyrën e veprimit gjatë punës së ministrive në prcesin e impementimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit". Me këtët udhëzues përcaktohet mënyra e veprimit të punës së ministrave në prceisn e zbatimit të vlerësimit të ndikimit të legjislacionit. Nga ana tjetër, Qeveria ka miratuar "Metodologji për vlerësimin e ndikimit të legjislacionit" ndëra në Rregulloren e punës të Qeverisë së RM" janë përcaktuar obligimet e ministrave për zbatim të detyrueshëm të VNL përveç në lëndët për të cilat kjo mudnësi është përjashtuar për shkak të natyrës së tyre. Për hartimin e kësaj analize u grumbulluan dhe analizuan të dhëna primare dhe sekondare përmes metodave kuantitative dhe kualitative të hulumtimit.

Ky infograf u krijua nga projekti WeBER. Krijimi i rrethanave mundësuese në shtetet e Ballkanit Perëndimor për monitorim të reformave të administratës publike nga ana e shoqërisë civile - WeBER - është projekt tre vjeçar që ka për qëllim rritjen e rëndësisë, kapacitetit dhe pjesëmarrjen e organizatave qytetare dhe mediave në Ballkanin Perëndimor për të avokuar dhe ndikuar në hartimin dhe zbatimin e reformave në administratën publike. Bashkëpunëtorët e projektit janë: Qendra për politika europiane (Belgjikë), Instituti Alternativa (Mal i zi), Grupi për studime të drejta dhe politike (Kosovë), Iniciativa për politika të jashtme (Bosnjë dhe Hercegovinë), Instituti për demokraci dhe mediacion (Shqipëri) dhe implementohet nga Think for Europe Network (TEN).

Raporti për ndjekjen e Reformave në administratën publike është rezultat i hulumtimit të bërë gjatë tre viteve të fundit nga ana e rrjetit "Think for Europe", me qëllim të ndjekjes sistematike të reformave nga ana e shoqërisë civile të Ballkanit Perëndimor. Duke pasur parasysh shtypjen e jashtme për RAP reforma me rezultate të dukshme, shtypja vendase për administratë më të mirë ka rëndësi të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushti i jashtëm do të zvogëlohet nga shkaku i përfundimit të procesit të aderimit. Pjesëtarët e shoqërisë civile, me njohuri lokale për funksionimin e administratës, mund të jenë bartës të aksioneve të tilla për përfaqësim të drejtuara kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekje të RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte është qasje e mirë për tu realizuar ky qëllim. Proekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithl rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky dokument prezenton gjetjet rajonale dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Përse monitorimi i RAP nga shoqëria civile?

Reforma në administratën publike është vërtetuar si një nga sferat themelore reformuese në rrugëtimin e secilit shtet kah anëtarësimi në BE. Si reformë komplekse gjithëpërfshirëse, RAP ndiqet dhe vlerësohet nëpërmjet parimeve të SIGMA për administratë publike, të zhvilluara nga OECD/SIGA dhe të miratuara nga BE. Këto parime përshkruajnë administrën e mirë nëpërmjet aftësisë së saj të jep shërbime në mënyrë transparente, efikase dhe efektive, duke mbështetur në të njëjtën kohë zhvillimin socio - ekonomik. Duke pasur parasysh shtypjen e madhe të jashtme për reforma me rezultate të qarta në RAP, shtypja vendase për administratë më të mirë është e një rëndësie të veçantë për tu krijuar kërkesa për reforma në momentin kur kushtëzimi i jashtëm do të zvogëlohet për shkak të procesit të aderimit. Organizatat qytetare, me njohurinë lokale të funksionimit të administratës, mund të jenë bartës të këtyre aksioneve për përfaqësim të drejtuar kah administrata më e mirë. Monitorimi i pavarur për ndjekjen e RAP dhe dialogu me qeveritë i bazuar në fakte, është qasja më e mirë që të realizohet ky qëllim.

Qasja e WeBER monitorimit

Duke përdorur qasjen e lartë përshkruar, WeBER projekti përfundon ciklin e parë të monitorimit. Projekti, përmes qasjes të strukturuar të bazuar në fakte për monitorim të RAP e bën reformën më të afërt për publikun, me interes të veçantë për proceset që janë më të rëndësishme për shoqërinë civile dhe publikun. WeBER monitorimi fuqishëm mbështetet në anët, aftësitë e forta dhe njohurinë lokale të shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor. Monitorimi jonë i përdor parimet e SIGMA për administratën publike si bazë për RAP, duke vlerësuar ato nga perspektiva e metodologjisë të krijuar në mënyrë të pavarur. Metodologjia eprojektit e krijuar në bazë të 21 parimeve të SIGMA në gjashtë sfera, për të cilat raportohet përmes 23 indekseve të komplikuara. Metodologjia për RAP monitorimin ka qasje rajonale. Dizajni i të gjithë WeBER indikatorëve mundëson krahasim në mes administratave të Ballkanit Perëndimor si dhe rezultate krahasuese. Gjithashtu, krahas metodologjisë, paketi për monitorim të RAP përbëhet nga raport monitorues gjithëpërfshirës për të gjithë rajonin e BP, si dhe gjashtl raporte që i analizojnë gjetjet e secilës administratë. Ky raport prezenton gjetjet për Republikën e Maqedonisë dhe përmban rekomandime krahasuese për të gjitha sferat e RAP, me qëllim të krijimit të nji administrate të hapur, transparente, llogari dhënëse dhe e drejtuar kah qytetarët.

Ky dokument i shkurtër për politikë publike themelohet në qëndrimet e dhëna në konferencën përfundimtare të projektit Rrjeti 23+, që u mbajt më 5 qershor me titullin "Kapitulli 23: Kutia e pandorës apo çelës për sundim të drejtë?" Konferenca përbëhej nga 4 sesione, bazuar në Kapitullin 23 në të cilat debatuan politikan, ekspert, folës nga institutcione, organizata të ndryshme dhe partner ndërkombëtar, me qëllim të vërtetimit të gjendjes në Republikën e Maqedonisë, si dhe hapat më të rëndësishëm që shteti duhet ti ndërrmer në periudhën e ardhshme. Kapitulli 23, i cili e përfshinë jurisprudencën, luftën kundër korrupsionit dhe të drejtat themelore të qytetarëve është kapitulli i parë i cili hapet në negociatat me Bashkimin Evropian, bashkë me kapitullin 24. Në këtë mënyrë, Bashkimi e thekson rëndësinë e parimit të sundimit të së drejtës, si një nga vlerat më të rëndësishme të tij. Për këtë arsye, me rëndëso të madhe është të diskutohen gjendjet dhe sfidat të cilat pasojnë në Kapitullin 23, veçanërisht të theksuara para miratimit të Vendimit të Këshillit të Evropës për fillimin eventual të negociatave me BE. Konferenca përfundimtare e projektit "Rrjeti 23+", e cila u mbajt më datë 5 qershor, me titullin "Kapitulli 23: Kutia e Pandorës ose çelësi i sundimit të mirë?" përbëhej nga 4 sesione sipas strukturës së Kapitullit 23. Ky projekt finansohet nga Bashkimi Evropian dhe Ambasada e Mbretërisë së Norvegjisë në Beograd, ndërsa kjo ngjarje u mbështet nga Komuna Qendër.

Ky raport i bashkon në një tërësi të vetme koherente të gjitha konstatimet, konkluzionet dhe rekomandimet që dalin nga monitorimi e sferave të strukturuara në Kapitullin 23 - Gjyqësori dhe të drejtat themelore. Gjegjësisht, ky është raporti i tretë në hije që publikon "Rrjeti 23". Dy raportet paraprake ishin për perudhën tetor 2014-korrik 2015 dhe korrik 2015 - prill 2016. Hartimi i këtij dokumenti zhvillohej pikërisht në periudhën e fillimit intensiv dhe të përshpejtuar të reformave të paralajmëruara një kohë të gjatë në fuhsën e sundimit të së drejtës, e që është shënuar me publikimin e Planit qeveritar për reforma i titulluar si "Plani 3-6-9" i cili përmban pasqyrë të masave dhe aktiviteteve të domosdoshme prioritare për zbatimin e reformave urgjente demokratike, prezentimin e Propozimit të organizatave qytetare për reformat urgjente demokratike, si dhe përpilimi dhe miratimi i Strategjisë për reforma në sektorin e jurisprudencës, bashkë me Plan Veprimin shoqërues për periudhn kohore nga viti 2017 deri në vitin 2022. Ky raport është një kontrbut i organizatave qytetare në adresimin e dobësive sistemore në fushat e domenit të Kapitullit 23 dhe përcaktimin e rekomandimeve në lidhje me drejtimet kryesore në të cilët duhet të uhvillohen ndërhyrjet e inicuara reformatore. Gjatë hartimit të këtij raporti, u zbatua metodologjia e monitorimit të fushave të cilat janë në fokusin e punës së Rrjetit 23, ku përfshihen hulumtimi i burimeve zyrtare të institucioneve shtetërore dhe të jurisprudencës, analizën e raportimit mediatik për raste të veçanta në këto fusha në periudhën në fjalë, shfrytëzimit të qasjes lirë deri te informacionet me karakter publik deri te institucionet relevante, si dhe organizimit të debateve në kuadër të target grupit me shoqata të qytetarëve, të cilat punojnë në këto fusha dhe punëtori eksperte tematike me përfaqësues të institutcioenve shtetërore dhe shoqatave qytetare,a analizë dhe përpunim të të dhënave të fituara. Ky publikim u mundësua me mbështetjen e Bashkimit Evropian në kuadër të projektit "Rrjeti 23+" të cilin e implementon Instituti për politikë evropiane (EPI) - Shkup dhe Komitetit i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut.