Извештај на ФРА: Зголемените трошоци за живот и расизмот ја загрозуваат заштитата на основните права во Европа

Основните права на луѓето се загрозени низ цела Европа. Ова се должи на зголемените нивоа на сиромаштија, постојаните закани по демократијата, распространетиот расизам и предизвиците што се случуваат во контекст на миграцијата, се вели во Извештајот за фундаментални права на ФРА за 2024 година. Овие закани ја нагласуваат потребата да се обезбеди силна и одржлива заштита на основните права низ ЕУ, особено за луѓето во ранливи ситуации. Извештајот сугерира како креаторите на политики и граѓанското општество можат да работат заедно за да се спротивстават на заканите од социјално исклучување и да овозможат поеднакво и поправедно општество за сите.

Извештајот за фундаменталните права на ФРА за 2024 година се фокусира на клучните случувања и недостатоците во заштитата на основните права во ЕУ во 2023 година. Тие вклучуваат:

• Зголемена сиромаштија: зголемените трошоци за енергија и живот доведоа 1 од 5 луѓе низ ЕУ во сиромаштија. И покрај националните мерки за намалување на сиромаштијата, децата и ранливите домаќинства, како оние во семејствата со еден родител, Ромите и мигрантите, се најзагрозени.
• Новите правила за миграција нудат посилна заштита на правата на границите на ЕУ, но исто така предизвикуваат нови ризици: во 2024 година, ЕУ договори нови правила за миграција и азил за поефикасна обработка на барањата за азил на границите на ЕУ. Новите правила за следење на основните права, заштитата на децата и јасната должност да се истражат сите потврдени извештаи за прекршување на правата нудат можности за подобрување на усогласеноста со основните права, доколку истите целосно се спроведат. Во 2023 година, над 4 000 луѓе загинаа или исчезнаа на море, што е најголем број во последните пет години.
• Закани по демократијата: прекумерните државни интервенции, особено против правата на слобода на здружување, мирно собирање и изразување, го загрозија просторот за граѓанското општество. Ова, во комбинација со недостатокот на значајно ангажирање во јавните работи и дезинформациите, ја поткопуваат демократијата низ Европа.
• Зголемен антисемитизам: терористичките напади на Хамас во Израел на 7 октомври 2023 година и воениот одговор на Израел во Газа предизвикаа алармантен пораст на заканите и насилството врз Евреите низ ЕУ.Подемот на антисемитска омраза и насилство евоцираше ужасни спомени низ целиот континент.
• Зголемена нетолеранција: нетолеранцијата расте низ цела Европа, погодувајќи многу групи, вклучувајќи ги муслиманите, луѓето од африканско потекло, Ромите и мигрантите. Дезинформациите и онлајн платформите ги влошија расистичките и поларизираните ставови.
• Поширок дигитален јаз: Зголемената употреба на вештачка интелигенција (ВИ) и дигитализацијата на јавните услуги ризикува да ги остави зад себе ранливите групи како постарите луѓе, лицата со посебни потреби, бездомниците и Ромите. Развојот на законодавството, вклучително и Законот за вештачка интелигенција на ЕУ и Законот за дигитални услуги, како и Конвенцијата за вештачка интелигенција на Советот на Европа, имаат за цел да одговорат на некои од тие предизвици.

За да одговори на ваквите предизвици, ФРА ја повикува ЕУ и земјите од ЕУ да:

• Не изоставаат никој: погрижете се мерките за намалување на сиромаштијата и енергијата, вклучително и социјалната и станбената помош, да допрат до загрозените групи.
• Зајакнете ги заштитните мерки за основните права на границите: подобри практики за пребарување и спасување за да се спасат животи на море. Обезбедете побезбедни услови за обработка на новодојдените лица и воспоставете независен надзор на правата на надворешните граници на ЕУ.
• Заштитете го граѓанското општество: следете ги и забележете ги ограничувањата на граѓанскиот простор. Преземете акција за заштита на бранителите на човековите права и слободата на медиумите. Систематски повикајте се на експертизата на граѓанското општество, овозможувајќи значајно време за ефективни консултации.
• Заземете цврст став против сите форми на расизам и поврзаната нетолеранција: препознајте и спротивставете се на системскиот и длабоко вкоренет расизам и поврзаната нетолеранција во нашите општества. Продолжете со следење и собирање податоци засновани на докази за да се внесат во ЕУ и националните закони и политики за антирасизам и антисемитизам. Обезбедете побезбеден онлајн простор за сите и дејствувајте против онлајн омразата.

„Поларизацијата низ Европа води кон широко распространета нетолеранција, создавајќи поделени општества со многу групи кои страдаат. Зголемената сиромаштија и заканите по демократијата дополнително ја поттикнуваат неизвесноста и општествените тензии. Но, Европа, исто така, има силна основа на човекови права која може да ги води нашите постапки. Сите треба да се здружиме и да работиме со сите сили за да обезбедиме сигурна и инклузивна иднина која ги почитува правата на сите каде што секој се чувствува безбедно да биде тоа што е“ изјави директорката на ФРА,  Сирпа Раутио.