Значаен заклучок од дијалогот за политики што го организираше Институтот за европска политика (ЕПИ) во Скопје е дека зајакнувањето на телата за еднаквост е клучен чекор кон заштитата на човековите права и напредување во процесот на интеграција во ЕУ.
Насловен „Зајакнување на телата за еднаквост за заштитата на човековите права: национални, регионални и перспективи на ЕУ“, настанот собра експерти заедно да се осврнат на улогата на телата за еднаквост во услови на новите стандарди за нив на ЕУ. По усвојувањето на Директивата (ЕУ) 2024/1499 и Директивата (ЕУ) 2024/1500 во 2024 година, дијалогот го истакна притисокот на ЕУ за независни, соодветно финансирани тела за еднаквост да се справат со дискриминацијата и да ја промовираат еднаквоста – од клучно значење и за земјите-членки и за земјите кандидатки како Северна Македонија.
На панелот учествуваа Ева-Естер Соботка од Агенцијата за фундаментални права на Европската унија (ФРА), Игор Јадровски од Комисијата за спречување и заштита од дискриминација на Северна Македонија, Роберт Гајда, албанскиот комесар за заштита од дискриминација и Моана Женеви од Еквинет, Европската мрежа на тела за еднаквост. Дискусијата беше модерирана од Наташа Бошкова од проектот Поддршка на ЕУ за владеење на правото, а во дискусијата учествуваа претставници на телата за еднаквост, државни институции, граѓанското општество, академската заедница и Делегацијата на ЕУ.
Дополнително, нашата истражувачка Ардита Вејсели го презентираше краткиот документ за политики „Зајакнување на телата за еднаквост во Северна Македонија: усогласување со директивите на ЕУ 2024/1499 и 2024/1500“, во кој се анализираат релевантноста и импликациите на овие директиви за Северна Македонија, фокусирајќи се на усогласеноста на телото за еднаквост – Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД) – со новите стандарди на ЕУ. Неговата цел е да ја процени тековната правна и институционална рамка што ја регулира КСЗД, да ги идентификува недостатоците во нејзината независност, ресурси и оперативна ефективност и да обезбеди стратешки препораки за реформи. Клучните предлози на документот вклучуваат обезбедување финансиска и институционална независност преку овозможување директно буџетско планирање преку Собранието, подобрување на процесот на назначување на членовите за да се гарантира остварувањето на принципот на мерит и диверзитет, зајакнување на овластувањата во судските спорови и проширување на пристапноста и јавното влијание.
Учесниците на дискусијата ги истражуваа предизвиците како што се финансиските ограничувања, недостигот на кадар и политичките притисоци со кои се соочуваат телата за еднаквост, со фокус на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација на Северна Македонија. Новите директиви на ЕУ, ажурирајќи ја претходната легислатива како што се Директивата 2006/54/ЕЗ и Директивата 2010/41/ЕУ, поставуваат одредници за независност и ресурси, овозможувајќи им на овие тела да ги поддржат жртвите и да промовираат еднаков третман. Како модели за реформи беа споделени најдобрите практики од регионот и од ЕУ.
Настанот ја истакна потребата за соработка за зајакнување на рамките за човековите права – витален чекор за пристапување на Северна Македонија во ЕУ.
Овој дијалог е дел од проектот финансиран од ЕУ „Градење мостови за заедничка иднина: владеење на правото во поглед на пристапувањето во ЕУ“.
Клучни наоди
- Директивите на ЕУ усвоени во 2024 година претставуваат пресвртница за телата за еднаквост, барајќи од земјите-членки да обезбедат независност, соодветно финансирање и проширени овластувања.
- Националните тела за еднаквост во Западен Балкан, особено во Северна Македонија и Албанија, споделуваат слични предизвици, вклучувајќи ограничени ресурси, политичко влијание и тешкотии во спроведувањето на законите.
- Соработката помеѓу телата за еднаквост, граѓанското општество и институциите на ЕУ е од суштинско значење за градење на зајакната рамка заснована на права низ Европа.
- Зајакнувањето на телата за еднаквост не е само прашање на заштита на правата, туку и стратешки услов за пристапување во ЕУ и заштита на владеењето на правото во земјите кандидатки.
