Digjitalizimi dhe shërbimet elektronike
Çfarë është digjitalizimi i shërbimeve administrative dhe nëse është e gatshme Maqedonia e Veriut për vendosjen e plotë të shërbimeve elektronike?
Digjitalizimi i shërbimeve po ndryshon fytyrën dhe përcakton kornizën se si do të duket administrata publike e së ardhmes. Shfrytëzimi i potencialit të ofruar nga digjitalizimi mundëson një administratë efikase, efektive, transparente dhe të arritshme, e cila përshtatet me nevojat individuale të qytetarëve dhe subjekteve ekonomike.
Nëse e shikojmë Strategjinë për Reforma në Administratën Publike (RAP), ne mund të shohim se një nga parimet themelore përmes të cilit pritet të arrihen qëllimet dhe masat e kësaj strategjie është parimi i digjitalizimit, dmth thuhet se: “ofrimi i shërbimeve cilësore, të shpejta dhe lehtësisht të arritshme do të mbështetet në teknologjitë moderne dhe përdorimi i tyre inovativ përmes përditësimit të vazhdueshëm teknik dhe ndërtimit të kapaciteteve”. Ky është hapi i parë drejt ofrimit të shërbimeve elektronike administrative (e-shërbime). Qëllimi prioritar është thjeshtimi i shërbimeve, i cili duhet të përfshijë katalogimin dhe rishikimin e tarifave për e-shërbimet dhe së fundmi procesi të përfundojë me digjitalizimin e plotë të shërbimeve.
Për më tepër, në drejtim të digjitalizimit dhe e-shërbimeve po lëviz dhe Plani Operacional Kombëtar i Broadbandit të ri duke theksuar se “do të jetë në përputhje me qëllimet strategjike të iniciativës Agjenda Digjitale për Evropën, si një strategji kornizë për zhvillimin e shoqërisë së informacionit nga 2010 dhe “Strategjia për Shoqëri Evropiane Gigabit për 2025” e cila do të rriste digjitalizimin përmes zbatimit të internetit broadband në të gjithë vendin dhe kështu edhe disponueshmërinë e shërbimeve elektronike. Ky dokument përcakton synimet kombëtare broadbend, si p.sh, “deri në fund të vitit 2027, të gjitha qytetet në shtet të jenë të mbuluara me sinjal të pandërprerë 5G”, i cili do të sigurojë qasje në internet për të gjithë, d.m.th, qytetarët do të kenë qasje të lehtë në e-shërbimet.
Sidoqoftë, megjithëse po ndërmerren hapa, punët në terren nuk janë të shkëlqyera, siç është përmendur në Raportin e Komisionit Evropian për e-qeveritë, prandaj në Strategjinë tregohen sfidat me të cilat duhet të merret shteti. Sfida e parë janë burimet njerëzore përmes të cilave duhet të ofrohen e-shërbime. Strategjia thotë se “faktor i rëndësishëm për digjitalizimin janë burimet njerëzore, si punonjësit që përdorin zgjidhje të TI (teknologji informatike) në ekzekutimin e përgjegjësive të punës së përditshme, ashtu edhe kuadri mbështetës i TI-së. “Nga njëra anë, leximi-shkrimi digjital i punonjësve në administratë nuk është në nivelin e duhur dhe nga ana tjetër, dalja e shpeshtë e personelit të TI nga administrata është një situatë për të cilën nuk është gjetur asnjë zgjidhje deri më tani në drejtim të motivimit për mbajtjen e tyre.” Kjo do të thotë se ky problem ka filluar të njihet si i mprehtë për shkak të kërkesës së madhe për personel të tillë në tregun e punës, ku niveli i pagave në sektorin privat është dy deri në tre herë më i lartë se paga mesatare në vetë administratën (jo vetëm në nivelin e kuadrit të TI-së), dhe përveç kësaj ka mundësi të mëdha për zhvillim profesional dhe ngritje në detyrë.
Një sfidë tjetër është mos-unifikimi në ofrimin e e-shërbimeve dhe aktualisht u lihet institucioneve të vendosin vetë se si t’i ofrojnë ato. Në Strategjinë RAP vihet re se “dokumentacioni i procedurave për kryerjen e punës në prapavijë në proceset administrative është në nivel të ulët dhe zbatimi i procedurave administrative, të përshkruara në dokumentet interne, shpesh është kompleks dhe i vështirë për t’u ndjekur”. Ky mos unifikim i shërbimeve mund të shkaktojë probleme të mëdha për qytetarët, sepse ata mund të marrin të njëjtin shërbim në mënyra të ndryshme në dy qytete të ndryshme të vendit. Për shembull, në Shkup mund të dorëzohet një aplikim elektronik për një kartë identiteti, ndërsa në Ohër duhet të bëhet fizikisht në institucionin kompetent.
Këto masa tregojnë qëllimin e qeverive maqedonase për të përmirësuar fushën e shërbimeve administrative, por a ndikojnë mangësitë e specifikuara në perceptimin e qytetarëve për ofrimin e e-shërbimeve?
Cili është perceptimi i shërbimeve elektronike administrative në Maqedoninë e Veriut?
Instituti për Politikë Evropiane, në kuadër të projektit rajonal Forcimi i shoqërisë civile të Ballkanit Perëndimor për Administratën Publike të Reformuar (WeBER 2.0) të kryejë kërkime mbi opinionin publik lidhur me perceptimin e ofrimit të e-shërbimeve administrative. Pak më shumë se gjysma e qytetarëve të anketuar (58,33%) në Maqedoninë e Veriut konfirmojnë se në dy vitet e fundit Qeveria, bazuar në propozimet e tyre, ka filluar t’i përmirësojë shërbimet administrative. Në të njëjtën kohë, 57.84% e të anketuarve pajtohen se iniciativat qeveritare për thjeshtimin e shërbimeve kanë çuar në përmirësimin e ofrimit të këtyre shërbimeve. Sidoqoftë, për sa i përket perceptimit për bashkëpunim me administratën, pak më pak se gjysma e të anketuarve (47.65 %) besojnë se bashkëpunimi me administratën është i lehtë dhe pothuajse po aq qytetarë (45.6 %) besojnë se është shkurtuar koha e nevojshme për të ofruar shërbime. Kjo tregon pakënaqësinë e madhe të qytetarëve dhe nevojën për të krijuar staf cilësor për ofrimin e shërbimeve administrative.
Nga ana tjetër, një përqindje e lartë e qytetarëve (66.44%) besojnë se administrata po shkon drejt digjitalizimit, dhe 60.37% janë të vetëdijshëm për ekzistencën e shërbimeve elektronike. Për më tepër, një lartësi prej 74.88% prej tyre janë informuar mirë se si t’i përdorin ato shërbime, por vetëm 48.19% e tyre herë pas here ose shpesh kanë qenë shfrytëzues të shërbimeve elektronike. Shumica e të anketuarve (85.82%) mendojnë se e-shërbimet janë të lehta për t’u përdorur.
Gjysma e qytetarëve të anketuar konfirmojnë se kanë mundësinë të japin mendimin e tyre mbi cilësinë e shërbimeve individuale që ofrojnë ata. Sidoqoftë, përqindja e qytetarëve që mendojnë se kanalet administrative për të cilët mund të japin mendim janë të lehta për t’u përdorur, është e ulët (38.5%). Një e treta e qytetarëve (33%) nuk e përdorën fare këtë mënyrë të shprehjes së mendimit të tyre. Vetëm 37.08 % e të anketuarve ishin të përfshirë në monitorimin dhe vlerësimin e shërbimeve administrative. 56.59% e të anketuarve mendojnë se bazuar në monitorimin qytetar të tyre, ato janë përmirësuar.
Në hulumtimin janë konsideruar disa shërbime (regjistrimi i pasurive të patundshme; regjistrimi i kompanive; regjistrimi i automjeteve; lëshimi i dokumenteve të identifikimit personal dhe pasaportave; si dhe regjistrimi i TVSH-së). Është vërejtur se në ueb-faqet e Agjencisë për Kadastër të Patundshmërive dhe Regjistrit Qendror të RMV (RQRMV) nuk ka mënyrë për të marrë informacione kthyese nga qytetarët.
Më konkretisht, në ueb-faqen e RQRMV në dokumentin Politika për cilësisë e RQRMV është theksuar se “Brenda strategjisë së saj të zhvillimit, RQRMV përpiqet të zgjerojë vazhdimisht gamën e shërbimeve të saj dhe zbatimin e metodologjive, instrumenteve dhe mjeteve moderne që do të kontribuojnë në kënaqësinë maksimale të përdoruesve të shërbimit”, por nuk ka një analizë për informacione kthyese nga qytetarët, d.m.th, sugjerimet dhe vërejtjet e tyre dhe nëse shërbimet janë përmirësuar bazuar në ato informacione kthyese/sugjerime.
Lidhur me shërbimin e regjistrimit të automjeteve, lëshimin e letërnjoftimeve dhe dokumenteve të udhëtimit, në faqen e internetit të Ministrisë së Punëve të Brendshme ka një sondazh në internet që i referohet pikërisht matjes së kënaqësisë së qytetarëve nga shërbimet e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Por nëse dikush është i interesuar t’i shohë rezultatet e anketës, së pari duhet ta plotësojë atë, dhe më pas të ketë mundësi t’i shikojë rezultatet, prandaj të ketë mundësi t’i shikojë rezultatet, me çka qytetarët nuk e dinë se çfarë është (pa)kënaqësia me shërbimet e MPB-së, pra nuk mund t’i shohin lirshëm këto rezultate. Prandaj, është e nevojshme që Ministria e Punëve të Brendshme të shpallë rezultatet e sondazhit dhe të përcaktojë hapat që do të ndërmarrë bazuar në sondazhin e kryer, në mënyrë që të jetë e përshtatshme.
Sa i përket regjistrimit të TVSH-së, situata është e njëjtë me DAP. Qytetarët përmes mjetit Ditari i Qytetarëve, mund të shprehin ankesat e tyre, por askund nuk ka informacion nëse ata e bëjnë këtë dhe nëse DAP vepron sipas ankesave të tyre.
Ne kushtet e vendosjes së shërbimeve të reja elektronike gjatë pandemisë së virusit korona, për të shmangur kontaktin fizik dhe për t’i lehtësuar shërbimet për qytetarët, u prezantuan disa shërbime të reja: procedurat elektronike për donacione dhe sponsorizime, moduli i skriningut Covid-19 përmes të cilit futen përgjigjet e pacientit nga pyetësorët epidemiologjikë dhe caktohet testimi; shërbime shëndetësore digjitale me qëllim vazhdimin e pushimit të lindjes dhe sigurimit shëndetësor; shërimi në shtëpi dhe monitorimin e pacientëve me COVID-19; StopCorona!- aplikacion mobil për monitorimin e kontakteve i krijuar për të zbuluar ekspozimin ndaj personave potencialisht të infektuar. Është e rëndësishme të theksohet dhe prezantimi i e-recetave, një sistem i ri i centralizuar për përshkrimin e recetave në mënyrë elektronike dhe një regjistër i e-recetave elektronike për vërtetim nga farmacitë gjatë çdo lëshimi të ilaçi të përshkruar.
Hapat fillestare të ndërmarra
Është e qartë se megjithëse janë ndërmarrë disa hapa drejt digjitalizimit të shërbimeve administrative, megjithatë, ato nuk mund të quhen plotësisht shërbime elektronike, sepse ato nuk përfshijnë pagesa elektronike ose online, si dhe paraqitjen e dokumenteve për shërbimin e kërkuar. Nëse e shikoni uebfaqja uslugi.gov.mk, e cila u azhurnua në një Portal Kombëtar për e-shërbime, përmban 707 shërbime nga gjithsej 1267 shërbime në Katalogun e Shërbimeve Publike, por për shumicën e tyre, siç është shërbimi i pasaportës, ku thuhet se dokumentet e aplikimit duhet të dorëzohen në sportele, dhe mbledhja e tyre bëhet personalisht. Sidoqoftë, për të përmirësuar digjitalizimin disa ditë më parë u nënshkrua Memorandum i Mirëkuptimit të sigurisë së teknologjive 5G me qeverinë amerikane, e cila fillon zbatimin e planit të sipërpërmendur operacional broadband dhe bashkë me të digjitalizimin e shërbimeve elektronike administrative. Për më tepër, duhet theksuar rekomandimet afatgjata të RESPA-s dhe në periudhën e ardhshme të punohet për zbatimin e tyre, pra, është e nevojshme: të përgatitet analizë për zbatimin e Ligjit për Procedurën e Përgjithshme Administrative (LPPA), si dhe ndryshimet dhe plotësimet në ligj; të zhvillojë m-qeveri, plotësuese me e-qeverisjen, që mundëson përdorimin e e-shërbimeve përmes telefonave mobil; dhe që të japë mundësi më të mëdha për përfshirjen e organizatave të shoqërisë civile në këtë fushë në mënyrë që të kontribuojnë me propozimet e tyre.
Burimi: mia.mk
Blogu fillimisht është publikuar në ResPublica
